رسم فنی- جلسه ی یازدهم
مبانی نقشه کشی ساختمان
با توجه به اهميت فضاهاى داخلى ســاختمان و وجود جزئيات زياد در داخــل بنا، عموماً مشــخصات اصلى هر ساختمان را از طريق ايجاد يك برش های افقى و عمودی ترسيم نماهای آن معرفى میكنند. پلان ساختمان (یا برش افقى در دید از بالا)، موقعيت همة ديوارها، درها، پنجره ها، پله ها و غیره را نشان می دهــد. در نقشه پلان هر ساختمان اندازه و تناسبات تك تك فضاها و قسمت هاى مختلف ساختمان معين و معرفى میشوند. از آنجایی که در ساختمان ها اجزای بسیار متعددی وجود دارد، برای نمایش آنها در نقشه میبایست از علائم و استاندادهای خاص پیروی شود. در این مبحث مقدمه ای بر مبانی نقشه کشی ساختمان و معرفی علائم اختصاری مربوط ارائه شده است.
محتوای درس:
برنامه ی فيزيكى
برنامه ی فيزيكى هر ســاختمان جديد(خانه، مدرســه، درمانگاه و غیره) با توجه به مسائل متعددى چون نيازهاى گروه استفاده كننده، شرايط زمين، موقعيت منطقه، ميزان بودجه و نتايج بررسي ها و مطالعات اقتصادى، اجتماعى، فرهنگى و فنى مشخص ميشود.
برنامه ی فيزيكى پــروژه تعداد و نوع فضاهاى مورد نياز را نشــان ميدهد و كميت و كيفيت و اصول طراحى آنها را معلوم مى نمايد.
برنامه ی فیزیکی تهيه شده، پس از هماهنگى با كارفرماى پروژه توســط مهندس معمــار، به طرح و نقشــه هاى اوليه تبديل می شود.
نقشه ی معماری (فاز صفر)
نقشه های فاز یک:
نقشــه هاى اوليه ی معمارى جهت تهيه ی نقشه هاى فاز يك (مرحله ی اول) ســاختمان در اختيار نقشــه كش قرار میگيرد. نقشـه كش طرح هاى اوليه ی پــروژه را با توجه به نظرات طــراح، اســتانداردها و ضوابط موجــود و با تكيه بر مهارت حرفه اى خود به نقشه هاى فاز يك تبديل می كند.نقشه هاى فاز يك ويژگی هاى اصلى پروژه را، مانند عمل استقرار ساختمان، نحوه ی ورود به ساختمان، تعداد طبقات، نوع نماهاى خارجى، شــكل و تركيب فضاهــا و غیره، در قالب نقشه هاى مختلف نشان می دهند.نقشه هاى فاز يك فاقد مشخصات دقيق مصالح و نكات فنى براى اجراى ســاختمان اند.
نقشه های فاز دو:
براى تهيه ی نقشه هاى اجرايى يا فاز دوم ســاختمان، نقشــه هاى فاز يك در اختيار مهندسين رشــته هاى مختلف قرار می گيرد. مهندس معمار طرح هاى اجرايى معمارى ساختمان را تهيه می نمايد و مهندس سازه اسكلت يا سازه ی ساختمان را طراحى می كند. مهنــدس مكانيك طرح هاى مربوط به ســرمايش، گرمايش، آب رسانى و فاضلاب ساختمان را آماده می نمايد و مهندس برق طرح هاى سيســتم روشــنايى، كليد و پريز، تلفن و… را تهيه می كند. در نهايت مهندس معمار طرح هاى تهيه شــده را با طرح هاى معمــارى هماهنگ میكند و نتيجه جهت ترسيم نقشــه هاى هر بخش در اختيار گروه نقشه كشى قرار داده می شود.تهيه و ترسيم نقشه هاى فاز دوم ساختمان به تجربه، دانش و مهارت بيشترى از نقشه كشــى عمومى نياز دارد.
انواع نقشه های معماری
براى نشان دادن مشخصات دقيق داخلى و خارجى ساختمان و معين كردن شكل، اندازه ها و ابعاد هر قسمت از آن از نقشه هاى دوبعدى استفاده میشود. از تصاوير ســه بعدى معمولاً جهت ايجاد تصور واضح و رفع ابهامات از ساختمان تكميل شده ی حاصله از نقشه هاى دوبعدى استفاده میشود.
انواع نقشه های دو بعدی معماری
♦پلان: با توجه به اهميت فضاهاى داخلى ســاختمان و وجود جزئيات زياد در داخــل بنا، مشــخصات اصلى هر ساختمان را از طريق ايجاد يك برش افقى و ترسيم تصوير آن معرفى میكنند كه به آن پلان می گويند. پلان (یا برش افقى) ساختمان، موقعيت هم ی ديوارها، درها، پنجره ها، پله ها و غیره را نشان می دهــد. در پلان هر ساختمان اندازه و تناسبات تك تك فضاها و قسمت هاى مختلف ساختمان معين و معرفى میشوند.
♦نما: نما، تصوير رو به رو، جانبى و پشتى ساختمان است. در شــرايط متعارف هر ساختمان چهارنما دارد. نماهاى ساختمان، شكل، تناسبات و جزئيات بيرونى ساختمان را نمايش میدهد.
♦مقطع: مقطع يعنى تصوير بــرش قائم ساختمان. مقطع زدن روش مناسبى براى مشخص كردن كيفيت فضا و جزئيات داخلى ساختمان است. مقطع ســاختمان، تناسبات و ارتفاع قسمت هاى مختلف ساختمان را نيز نشان میدهد.
♦پلان بام: پلان بــام، تصوير جزئیات بام ساختمان روی صفحه ی افقى است. پــلان بــام، محل اســتقرار ســاختمان ها، فــرم و تركيب ساختمان ها، جهت شيب ها و شكستگی هاى بام را نمايش می دهد.
علائم ترسیم پلان
دیوارها و ستون ها: ديوارها و ستونها از اصلى ترين عناصر تشكيل دهنده ی ساختمان اند. ديوارهاى برش خورده در پلان با دوخط ضخيم نشان داده می شوند. فاصله ی دو خط با توجه به قطر و ضخامت ديوار برش خورده تعيين می شود. معمولاً ساختار و قطر ديوراهاى خارجى و داخلى ساختمان با هم متفاوت است. ديوارهاى داخلــى آجــرى معمــولاً 11سانتی متر و ديــوار خارجى 35سانتی متر ضخامت دارند.
درها: درها عناصر ساختمانى بازشــويى هستند كه فضاها و بخشهاى مختلف ساختمان را از هم تفكيك و رابطة آنها را با هم برقرار می كنند. درها انواع مختلف دارند. چند نمونه از آنها را به همراه روش ترسيم شان در پلان مشاهده می كنيد.
کمد ها: كمدها فضاهايى طبقه بندى شده براى نگهدارى لوازم و وسايل مختلف اند. كمدها را با خط نازك (مطابق شکل) نمايش میدهند.هر فضايى، مثلاً يك خانه، داراى لوازم مخصوص به خود است. در يك خانه در پلان فاز يك، محل مبلها و قفسه ها را مشخص میكنند و نيز جاى استقرار وسايل آشپزخانه، مانند يخچال، ماشين لباسشويى، اجاق گاز و غیره را نشان می دهند. جاى لوازم بهداشتى مانند وان حمام، دستشويى و توالت نيز در پلان فاز يك معلوم میگردد.
علائم اختصاری:
اندازه گذاری پلان
بسيارى از مشخصات ساختمان مانند ابعاد فضاها، ضخامت ديوارها، اندازه ی پله ها و غیره از طريق اندازه گذاری پلان ها، معلوم میشوند. از طرفی دیگر، بسيارى از اشتباهات در قرائت نقشه ها يا اجراى ساختمان از اندازه گذارى ناقص يا اشتباه ناشى می شود. تكميل هر نقشه به اندازه گذارى دقيق و كامل اجزاى تشكيل دهنده ی آن بستگى دارد. در اندازه گذارى پلان هاى معمارى می توانيد به ترتيب اولويت از يكى از روش هاى نمايش اندازه يا تركيبى از آنها استفاده كنيد.
اندازه گذارى پلان ها در دو مرحله صورت می گيرد:
اندازه گذارى خارجى.
اندازه گذارى داخلى.
اندازه گذاری خارجی:
اندازه گذراى خارجى معمولاً در سه ستون انجام میشود:
1-خط اندازه ی سرتاسرى: اولين خط اندازه از بيرون ساختمان است كه طول كل ساختمان را نشان میدهد.
2-خط اندازه ی شكستگی ها: اين خط اندازه به ساختمان نزديكتر است و اندازه و محل شكستگیهاى بدنه ی ساختمان را نمايش میدهد. همچنين، محل تلاقى ديوارها با بدنه را مشخص می نمايد.
3-خط اندازه ی موقعيت ها: نزديكترين خط اندازه به ساختمان است كه محل استقرار و ابعاد درها و پنجره ها و غیره را نشان میدهد.
اندازه گذاری داخلی
اندازه گذارى داخلى بر حسب نياز به صورت طولى و عرضى انجام می شود. در اين اندازه گذارى ابعاد فضاها، طول و ضخامت ديوارها، ابعاد درها و تجهيزات در يك ستون نوشته می شوند
در اندازه گذارى نقشه ها به موارد زير توجه نماييد:
1-اندازه ها با توجه به ابعاد واقعى ساختمانى و اجزاى آن نوشته شوند.
2-خطوط اندازه گذارى مستقيم و بدون شكستگى باشند.
3-خطوط اندازه گذارى ستون هاى مختلف با هم هماهنگ باشند.
4-براى نوشتن اندازه هاى مركب مانند عرض و ارتفاع يك در، در صورت ضرورت به صورت شکل روبرو عمل می كنيم.
5-پلان اندازه گذارى بايد خوانا و ساده و قابل درك باشد.
ارتفاع كف پنجره را معمولاً در مقاطع و نماها نمايش می دهند و اندازه گذارى می كنند. در صورتى كه نمايش ارتفاع بعضى از كف پنجره ها در مقاطع عملى نباشد می توان آنها را در پلان اندازه گذارى كرد.
ترسیم پلان همکف و زیرزمین:
ترسیم انواع راه پله:
اجزای تشکیل دهنه ی پله:
ارتفاع يك پله (h): فاصله ی عمودى دو كف پله ی متوالى را ارتفاع پله می نامند.
پيشانى پله: پيشانى قطعه اى عمودى است كه ميان دو كف پله ی متوالى قرار دارد.
گونه ی پله: سطوح كناره ی دو طرف پله، گونه نام دارد.
عرض پله (g): فاصله ی بين گونه هاى هر تك پله، عرض پله نام دارد.
شيار كف پله: بر روى هر كف پله، يك يا دو شيار یا گودى، در امتداد عرض پله به وجود می آورند. اين شيارها براى جلوگيرى از لغزش ايجاد می شوند.
پاگرد: سطحى است كه شخص پس از پيمودن يك رديف پله بر آن قدم می گذارد. از پاگرد به منظور استراحت و گاهى براى تغيير دادن جهت حركت استفاده میشود.
چشم پله: فاصله ی بين دو رديف پله (يك رديف رفت و يك رديف برگشت) را چشم پله می نامند.
نرده: جان پناه و حفاظى است جهت جلوگيرى از سقوط افراد كه در لبه ی پله نصب می شود. همچنين به منظور تكيه گاه دست، جهت بالا و پايين رفتن استفاده مى شود.
ادامه ی اجزای تشکیل دهنده ی پله ها عبارتند از:
سرگير پله: براى حركت افراد و انتقال وســايل، حداقل ارتفاع آزاد به صورت عمودى از كف پلكان تا خط شيب پلكان فوقانى (پاگرد يا كف طبقة فوقانى) 2/20متر در نظر گرفته می شود.
نكته:براى استفاده ی بيشتر از سطح سقف می توان آن را روى رديف پله جلو آورد. مشروط بر آن كه ارتفاع سرگير از 2/20 متر كمتر نباشد.
قرنيزپله: عموماً ديوارهاى كنار پلكان كه با گچ اندود شده و در موقع عبور و مرور، بر اثرضربات پاى عابرين لطمه می بيند و بدمنظره می شود، همچنين در موقع شست و شوى پاگرد و پله ها، آب روى گچ اثر می گذارد و موجب تخريب آن می شود. براى جلوگيرى از معايب مذكور، كنار پله ها در پاى ديوار، قرنيز نصب می كنند. جنس قرنيز معمولاً سنگ پلاك، موزائيك يا چوب است.
خط شيب پله: خطى است كه لبه ی زيرين پله هاى يك رديف را به يكديگر وصل می كند.
زاويه ی شيب پله (α): زاويه ی بين خط شيب پله با خط افق را زاوية شيب پله می گويند.
حجم پله (t): ضخامت سقف زير يك رديف پله را حجم پله گويند.
تعداد پله ها (n): به مجموع پله هاى موجود در يك رديف پله، تعداد پله می گويند كه همواره از كف پله يك عدد بيشتر است.
طول پله: مجموع كف پله هاى يك رديف پله طول پله نام دارد.
طـول راه پله: مجموع طول پله و عــرض پاگرد، طول راه پله نام دارد.
ترسيم پلان پله و اجزاى آن
برش يا تصوير افقى يك پله را پلان آن پله می گويند. در پلان پله، تصوير كف پله ها و پاگرد ديده می شود. چون كف آخرين پله با پاگرد ادغام می شود، لذا هميشه تعداد كف پله هاى پلان از تعداد پله ها، يك عدد كمتر است. يعنى اگر 12 پله داشته باشيم در پلان 11 كف پله ترسيم می شود. شكل زیر پلان يـك رديف پـله ی 10 تايى را نـشان ميدهد كه فقط 9 كف پله دارد، چون كف آخرين پله جزء كف تمام شده ی پاگرد است.
ترسيم خط مسير پله ها در پلان، حركت پله را به سمت بالا نشان می دهد. معمولاً ابتداى اين خط، اولين پله و انتهاى آن با يك پيكان، آخرين پله را نمايش می دهد.
در صورتى كه صفحه ی فرضى برش افقى پله را قطع كند، محل برش در پلان را با خط برش نشان می دهند. در هنگام برش افقى (پلان) كل ساختمان، پله نيز برش خواهد خورد و بخشى از پله ها زير صفحه ی برش و تعدادى بالاى صفحه ی برش قرار می گيرند. پـله هايى كه زير صفحه ی برش قرار می گيرند خط ممتد و پله هايى كه بالاى صفحه ی برش قرار می گيرند خط چين ترسيم می شوند. همچنين زير رديف پله هايى كه صفحه ی برش افقى از آن می گذرد پله اى وجود نداشته باشد، پله هاى جدا شده را در پلان به صورت خط چين نشان می دهند.
در صورتى كه زير صفحه ی برش پله ی طبقة پايينتر وجود داشته باشد، به جاى پله هايى كه بالاى صفحه ی برش قرار می گيرند، پله هاى طبق پايينتر ديده می شود، به همين دليل، همه ی پله ها با خط ممتد ترسيم می شود و فقط خط برش در پلان نشان داده می شود.
نمایش پله ها در نما:
ترسيم نمای پله:
براى ترسيم نماى مقابل و نماى نيمرخ پله ها بايد ارتفاع مشخص بين دو اختلاف سطح را به تعداد پله ها تقسيم كرد. در بيشتر مواقع اندازه ی به دست آمده براى تك پله را نمی توان با اشل اندازه گرفت و ترسيم نمود. به همين دليل، از روش ترسيم هندسى كمك گرفته می شود. براى اين منظور شــيوه هاى مختلفى وجود دارد كه روش زیر را يادآور می شويم:
خط شروع پله ها (خط زمين باكد ارتفاعى ± 0/00) و خط پايانى پله ها (باكد ارتفاعى + 2/00) را ترسيم كنيد. سپس محدوده ی قرارگيرى پله ها را از روى پلان اندازه بگيريد و آن را ترسيم نماييد. نقطه ی A را به دلخواه روى خط زمين مشخص كنيد و خطكش را به صورت ّ مورب قرار دهيد و خطى به اندازه ی دلخواه (بهتر است طول خط مضربى صحيح يا اعشارى از
تعداد پله ها باشد) ترسيم كنيد تا خط انتهاى پله ها را در نقطه ی B قطع كند. روى پاره خط AB به تعداد پله ها
(در اين مثال10پله) تقسيمات مساوى ايجاد كنيد. از هر كدام از نقاط تقسيم روى خط مورب AB خطى موازى خط زمين ترسيم نماييد. به اين ترتيب ارتفاع مورد نظر (در اين مثال + 2/00) به تعداد خواسته شده (10پله) تقسيم خواهد شد.
دانلود فایل پی دی اف محتوای فوق به همراه تصاویر:
