نقشه برداری-مقدمه
مفاهیم کلی دانش نقشه برداری
نقشه برداری علم تهیه و پیاده کردن نقشه با کمک تعیین موقعیت نقاط یا عوارض نسبت به همدیگر است. برخی از کاربردهای نقشه برداری عبارتند از:
- کنترل کارهای اجرایی ساختمانی و راهسازی
- مونتاژ واحدهای صنعتی و تولیدی
- تسطیح اراضی در شهر سازی و کشاورزی
- کنترل انحرافات و جابجایی سازه ها
- انتقال نقاط و امتدادها در معادن و راه های زیرزمینی
- بررسی تغییرات پوسته زمین در زمین شناسی
- تعیین میزان عمق آب و تهیه نقشه های دریانوردی در کشتیرانی و بندرسازی
- تهیه ی نقشه ی ابنیه و آثار تاریخی در باستانشناسی و ….
نقشه برداری (Surveying):
یک سلسله اندازه گیری های طولی (افقی و عمودی) و زاویه ای و انجام محاسباتی بر روی این اندازه گیری ها است.
کارتوگرافی (Cartography):
مجموعه ی علوم و فنونی که در ترسیم، چاپ و تفسیر نقشه دخالت دارند.
ژئودزی (Geodesy):
این شاخه برای تعیین شکل و ابعاد زمین و نیز بررسی وضعیت نسبی تعدادی از نقاط که استخوان بندی نقشه را تشکیل میدهند استفاده میشود.
فتوگرامتری (Photogrammetry):
علم تبدیل عکسهای هوایی به نقشه است.
شاخه های نقشه برداری:
♦پلانیمتری: تهیه نقشه های مسطحاتی
♦نقشه برداری توپوگرافی: تهیه نقشه های ارتفاعی و رسم خطوط تراز
♦نقشه برداری ساختمانی: پیاده کردن نقشه های ساختمانی وتاسیساتی وکنترل عملیات ساختمانی
♦نقشه برداری دریاها (هیدروگرافی): بررسی وضعیت کف دریاها واقیانوس ها و تعیین عمق آب
♦نقشه برداری مسیر: طرح وپیاده کردن مسیرهای راه وراه آهن وخطوط انتقال نیرو و خطوط لوله آب و گاز و نفت
♦نقشه برداری ثبتی (Cadastral): تعیین حدود زمین های شهری و تعیین مساحت آنها
♦نقشه برداری زیرزمینی: عملیلت نقشه برداری در تونل ها – معادن و تاسیسات زیرزمینی
♦نقشه برداری نظامی: تهیه نقشه های نظامی وتعیین نقاط استراتژیک
جهت یابی در نیمکره ی شمالی:
♦جهت یابی در روز به کمک خورشید
♦جهت یابی در روز به کمک ساعت مچی عقربه ای و خورشید
نکته: اگر ساعت شما بر روی زمانی غیر از زمان واقعی (زمانی كه ساعت رسمی كشور را برای استفاده از روشنایی روز یك ساعت جلو می برند) تنظیم است باید نیمساز زاویه بین عقربه ساعت شمار با عدد 1 را در نظر بگیرید.
♦جهت یابی در شب به کمک ستاره قطب
ستاره قطبی نورانی‌ترین ستاره صورت فلکی خرس کوچک (دب اصغر) است. این ستاره در دم این خرس قرار گرفته است.
علت نام‌گذاری ستاره قطبی بر روی این ستاره، اختلاف تنها چند درجه‌ای آن با قطب شمال سماوی است.
از دید ما ستاره قطبی در آسمان هیچ حرکتی ندارد. احتمالا بسیاری از شما عکسهای رد ستاره‌ای را دیده‌اید که در آن تمامی ستارگان کمانی از یک دایره را تشکیل داده‌اند و تنها یک ستاره است که در جای خود باقی مانده که همان ستاره قطبی است.
متداول‌ترین راهنمای یافتن ستاره ی قطبی دوستار ه ی انتهایی صورت فلکی دب اکبر است. شکل ملاقه مانند این صورت فلکی را به راحتی می‌توان پیدا کرد، چرا که هم بزرگتر است و هم ستاره‌های پرنورتری دارد. کافیست تا دو ستاره انتهایی این ملاقه را به سمت بالای آن ادامه دهید تا پس از طی فاصله‌ای در حدود 5 برابر فاصله این دوستاره، به ستاره قطبی برسید. به شکل روبرو توجه کنید.
♦جهت یابی در شب با ماه:
اگر خطی فرضی میان دو نوک تیز هلال ماه رسم کرده و آن را تا زمین ادامه دهید، تقاطع امتداد این خط با افق، نقطه جنوب را (در نیمکره شمالی زمین) نشان میدهد. این روش جهت‌یابی چندان دقیق نیست.
••سایر روش های غیر دقیق جهت یابی:
♦خوشه پروین:دسته‌اى (حدود ده تا پانزده) ستاره، به شکل خوشه انگور، در یک جا مجتمع هستند. این ستارگان مانند خورشید از شرق به طرف غرب در حرکت‌اند، ولى در همه حال دُمِ آنها به طرف مشرق است.
♦ساخت قطب‌نمای طبیعی (سنجاق مغناطیسی)
♦جهت‌یابی با کمک لانه مورچه‌ها
♦جهت‌یابی با تنه بریده شده درخت
♦مسیر حرکت رودخانه‌ها
♦مسیر پرواز پرنده های مهاجر است
♦جهت حرکت ابرها
نقشه•
نقشه عبارت از ترسیم تصویر افقی قسمتی از عوارض زمین (اعم از طبیعی و یا مصنوعی) به نسبتی کوچکتر برروی صفحه تصویر است.
• مقیاس
مقیاس عددی: هر میلیمتر روی نقشه N متر برروی زمین است.
1000∗scal=1/N
مقیاس خطی یا ترسیمی: عبارتست از پاره خطی که به فواصل مساوی تقسیم شده و هر قسمت از آن طول معینی از زمین را نشان میدهد.
- مقیاس هر نقشه با توجه به عواملی چون ابعاد زمین، کاغذ نقشه، دقت مورد نیاز، امکانات موجود در زمان تهیه نقشه و جنبه های اقتصادی انتخاب می شود.
- هرچه مقیاس نقشه بزرگتر باشد دقت اندازه های آن بیشتر است بنابراین هزینه، وقت و امکانات بیشتری را طلب می کند.
- از جمله مزایای مقیاس خطی به مقیاس عددی این است که عوامل محیطی ( که بر اثرآنها طول وعرض کاغذ نقشه نیز تغییر میکند) بر مقیاس ترسیمی اثر گذاشته و منطبق بر ابعاد نقشه تغییر می کند.
- مقیاس عددی در کشورهایی که دارای سیستم متریک هستند با نام مقیاس ساده نیز شناخته می شود. در کشورهایی که سیستم غیر متریک دارند، مثل انگلستان، از مقیاس عددی مرکب استفاده می شود، مثلاً: 8/10 یعنی 8 اینچ روی نقشه برابر 10 مایل روی زمین است.
نکته:
در نقشه های گسترده ای که از کل کره زمین به صورت دو بعدی ترسیم شده است، نمی توان به سادگی از مقیاس برای یافتن مسافت یا مقایسه مساحت ها استفاده کرد زیرا در چنین نقشه هایی تنها عوارض موجود بر روی خط استوا با مقیاس واقعی ترسیم شده اند و هرچقدر عوارض از استوا به سمت قطبین فاصله داشته باشند، چنانچه به صورت گسترده و دوبعدی ترسیم شوند به همان نسبت از مقیاس و شکل واقعی خود دور می شوند. به عنوان مثال در شکل زیر مساحت دو جزیره گرینلند و ماداگاسکار با هم مقایسه شده اند که در آن اختلاف زیاد مساحت ترسیمی و مساحت واقعی کاملاً مشهود است.
دانلود فایل پی دی اف محتوای فوق به همراه تصاویر:
